Hikâye Temelli Matematik Öğretimi: Okuduğunu Anlama, Mantıksal Düşünme ve Problem Çözme Becerilerini Bir Arada Destekleyen Yaratıcı Bir Yaklaşım

  


            Matematik öğretimi, erken yaşlardan itibaren genellikle sayılar, işlemler ve semboller üzerinden yürütülür. Oysa ki matematiğin temelinde yalnızca hesaplama değil; anlam kurma, mantık yürütme ve problem çözme becerileri yer alır. Bu beceriler, soyut işlemlerden ziyade, öğrencinin zihinsel bağlar kurabileceği, anlamlı bağlamlar içinde daha kolay gelişir (Boaler, 1993; Van den Heuvel-Panhuizen & Elia, 2012). Bizim “Hikâyelerle Matematik” adını verdiğimiz çalışma, tam da bu noktada ortaya çıktı. Başlangıçta herhangi bir akademik hedefimiz yoktu; tek amacımız 7 yaşındaki oğlumuzla birlikte keyifli zaman geçirmekti. İnternette karşılaştığımız, işlemden çok mantıksal akıl yürütme ve okuduğunu anlama becerilerini ölçen matematik sorularını çözmeye çalıştık. Ancak doğrudan problem metnini okumak, oğlumun ilgisini çekmedi; kısa sürede dikkatini kaybetti ve “Sıkıldım.” diyerek etkinlikten uzaklaştı. Bu deneyim, eğitim bilimlerinde sıkça vurgulanan bir gerçeği hatırlattı: Öğrencinin motivasyonu, içeriğin kendisinden olduğu kadar, sunum biçiminden de etkilenir. Soyut, bağlamdan kopuk problemler yerine, anlamlı bağlamlara yerleştirilmiş sorular, hem ilgi hem de başarıyı artırır (Mayer, 2009; Lesh & Doerr, 2003).

Yöntemin Doğuşu: Problemi Hikâyeye Dönüştürmek

    Oğlumun ilgisini yeniden kazanmak için strateji değiştirdim. Karşımdaki problemi birebir koruyarak onu bir hikâyeye dönüştürdüm. Karakterler ekledim, mekân tasarladım, olay örgüsü kurdum. Soruda geçen ipuçlarını hikâyenin içine doğal biçimde yerleştirdim; ama cevabı doğrudan söylemedim. Sonuç çarpıcıydı: Az önce ilgisini kaybeden çocuk, şimdi hikâyeyi merakla dinliyordu. Oyun oynadığını sanırken, aslında ipuçlarını analiz ediyor, mantıksal bağlar kuruyor ve problemi çözmeye çalışıyordu. Bu durum, hikâye temelli öğretimin iki önemli etkisini gösterdi:

  1. Dikkat ve motivasyon artışı — Öğrenme, “yapılması gereken bir görev” olmaktan çıkıp “keşfedilecek bir macera” haline geldi.

  2. Bilişsel yükün azalması — Sweller’ın (1988) bilişsel yük kuramına göre, bilgiyi anlamlı bağlamlarda sunmak, öğrencinin çalışma belleğini gereksiz ayrıntılarla doldurmasını önler; bu da problem çözme sürecini kolaylaştırır.

Hikâye Temelli Yaklaşımın Akademik Temelleri

    Hikâye anlatımı, binlerce yıldır insanın bilgiyi aktarma biçimlerinden biri. Modern eğitim araştırmaları, hikâye temelli öğrenmenin yalnızca duygusal bağ kurmayı değil, kavramsal anlamayı da desteklediğini ortaya koyuyor (Egan, 1986; Isbell et al., 2004). Matematik özelinde ise hikâye kullanımı, öğrencilerin matematiği “gerçek yaşamla ilişkili” olarak algılamasını sağlıyor (Van den Heuvel-Panhuizen, 2005).

Araştırmalar ayrıca şunları gösteriyor:

  • Dil ve matematik entegrasyonu: Hikâye, okuduğunu anlama ile problem çözme becerisini aynı anda geliştirir (Grimm et al., 2015).

  • Yaratıcı düşünme: Kurgu, öğrencinin hayal gücünü devreye sokar; böylece farklı çözüm yollarını deneme cesareti artar (Vygotsky, 1978).

  • Öğrenmenin kalıcılığı: Duygusal bağ kurulan içeriklerin uzun süre hatırlandığı bilinmektedir (Caine & Caine, 1991).

Süreç Nasıl İlerletti?

    İlk denemelerden sonra bu yöntemi düzenli bir “akşam ritüeli” haline getirdik. Her akşam “hikâye saati”nde, oğlumuz oyun oynadığını zannediyor; biz ise onun dikkat, mantık yürütme ve okuduğunu anlama becerilerini geliştirdiğini biliyorduk. Bir süre sonra fark ettik ki bu süreç anlık doğaçlamalarla sınırlı kalmamalıydı. Hikâyeleri önceden kurgulayıp, ipuçlarını sistemli bir şekilde yerleştirerek çok daha verimli içerikler üretebilirdik. Bu noktada, sınıf öğretmeni olan eşim de sürece dahil oldu. Onun pedagojik bilgisi ve sınıf içi deneyimi, hikâyelerin yapılandırılmasında ve seviyelendirilmesinde büyük katkı sağladı.

Bugün “Hikâyelerle Matematik” projesi kapsamında:

  • Farklı yaş gruplarına uygun,

  • Müfredat kazanımlarını destekleyen,

  • Okuma-anlama, mantık yürütme ve problem çözmeyi bütünleştiren hikâye temelli materyaller üretiyoruz.

Yakın zamanda bu içerikleri öğretmenler, ebeveynler ve eğitimcilerle paylaşarak, yöntemin sınıf içi ve ev ortamında nasıl uygulanabileceğine dair somut örnekler sunmayı planlıyoruz.

Sonuç ve Öneriler

    Hikâye temelli matematik öğretimi, bilişsel, duyuşsal ve sosyal becerilerin aynı anda gelişmesine katkı sunan bütüncül bir yaklaşımdır. Çocuklar, soyut problemleri gerçek yaşam bağlamlarında deneyimlediğinde, öğrenme daha anlamlı ve kalıcı hale gelir. Bizim deneyimimiz, hikâyelerin sadece dil becerilerini değil; matematiksel düşünme, dikkat, sabır ve işbirliği gibi temel öğrenme alışkanlıklarını da desteklediğini gösteriyor. Bu nedenle hem öğretmenlere hem de ebeveynlere, matematik öğretiminde hikâye temelli materyalleri daha sık kullanmalarını öneriyoruz.

Kaynaklar:

  • Boaler, J. (1993). The Role of Contexts in the Mathematics Classroom: Do They Make Mathematics More "Real"?. For the Learning of Mathematics, 13(2), 12–17.

  • Caine, R. N., & Caine, G. (1991). Making Connections: Teaching and the Human Brain. ASCD.

  • Egan, K. (1986). Teaching as Storytelling. University of Chicago Press.

  • Grimm, K. J., Steele, J. S., Mashburn, A. J., Burchinal, M. R., & Pianta, R. C. (2015). Early Mathematics Skills and Academic Achievement: The Mediating Role of Learning Behaviors. Early Childhood Research Quarterly, 30, 89–100.

  • Isbell, R., Sobol, J., Lindauer, L., & Lowrance, A. (2004). The Effects of Storytelling and Story Reading on the Oral Language Complexity and Story Comprehension of Young Children. Early Childhood Education Journal, 32(3), 157–163.

  • Lesh, R., & Doerr, H. M. (2003). Beyond Constructivism: Models and Modeling Perspectives on Mathematics Problem Solving, Learning, and Teaching. Lawrence Erlbaum.

  • Mayer, R. E. (2009). Multimedia Learning (2nd ed.). Cambridge University Press.

  • Sweller, J. (1988). Cognitive Load During Problem Solving: Effects on Learning. Cognitive Science, 12(2), 257–285.

  • Van den Heuvel-Panhuizen, M. (2005). The Role of Contexts in Assessment Problems in Mathematics. For the Learning of Mathematics, 25(2), 2–9.

  • Van den Heuvel-Panhuizen, M., & Elia, I. (2012). Developing a Framework for the Evaluation of Picture Books that Support Young Children’s Mathematics Learning. Research in Mathematics Education, 14(1), 17–47.

  • Vygotsky, L. S. (1978). Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. Harvard University Press.

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Homo Sapiens'ten Homo Scrolliens'e : Okumanın Evrimi Üzerine

Okumak: Yazıdan Önce Başlayan Bir İnsanlık Serüveni        Okuma, insanın varoluşuna içkin bir eylemdir; yazının icadından çok daha önce başlamıştır. İnsanlık henüz harflerle tanışmamışken bile, doğayı, yıldızları, hayvanların izlerini, yüz ifadelerini, taşların şekillerini, gökyüzündeki bulutları okumaktaydı. Mağara duvarlarına çizilen resimler, törensel figürler, simgeler ve işaretler... Tüm bunlar, yazının henüz doğmadığı ama anlamın çoktan arandığı bir çağın izleridir. Okumak, bu anlam arayışının adıdır. Bu yüzden insanlığı ikiye ayırmak istesem, "yazıdan önce" ve "yazıdan sonra" olarak ayırırım. Çünkü yazı, bireyin zihninde şekillenen anlamı ortak bir zemine döker; kişisel olanı toplumsal kılar. Yazının icadıyla birlikte hafıza, sadece bireyin zihninden değil, toplumun ortak aklından da beslenmeye başlamıştır. Okumak, bu kolektif bilincin içine adım atmaktır; yazmaksa ona katkıda bulunmaktır. Ancak ne gariptir ki, bu kadar köklü ve insani bir eylem, günümüzde...
Devamı

Öğrenme Süreci ve Anlam İnşası Üzerine: Zihnin Haritasını Çizmek

Resim
     Öğrenme, yalnızca bilgi edinme eylemi değildir; bireyin çevresiyle kurduğu etkileşim aracılığıyla bu bilgiyi anlamlandırması, yapılandırması ve yeni durumlara uygulayabilme yeteneğidir. Bu süreçte birey, sadece dış dünyadan veri toplamaz; aynı zamanda bu verileri kendi zihinsel süzgecinden geçirerek içsel bir anlam inşasına girişir. Özellikle çocukluk ve ergenlik dönemlerinde, beynin yüksek plastisite gösterdiği “hızlı öğrenme evresi” devreye girer. Bu dönemde bilgiye hızlı erişim, hafızaya alma ve tekrar yoluyla pekiştirme mekanizmaları daha etkin çalışır. Genellikle 2 yaşından ergenliğin sonuna kadar devam eden bu dönem, beynin çevresel uyaranlara en açık ve dönüşüme en yatkın olduğu zaman dilimidir.  Ancak öğrenme yalnızca bu yaşlarla sınırlı değildir. Beyin, yaşam boyu kendini yeniden yapılandırabilme kapasitesine sahiptir. Yaklaşık 86 milyar nörondan oluşan ve bu nöronlar arasında trilyonlarca bağlantı kurabilen bu olağanüstü organ, her yeni öğrenme deneyim...
Devamı

Matematiğin Serüveni

Resim
     Matematiğin tarihi insanlık tarihi kadar eskidir. İlk atamız  Homo sapiens  —yani “bilen insan”— kendisini, çevresini, dünyayı ve gökyüzünü merak etmeye başladığında, bunun cevabını aramanın ilk adımı olarak "soru" sormaya başladı ve bu sorular, doğayı ölçme, sayma ve anlamlandırma ihtiyacından doğdu. Takvim yapmak, tarlaları ölçmek, ticarette hesap tutmak, ürünleri adilce paylaştırmak gibi ihtiyaçlar matematiğin ilk kullanım alanlarıydı. Mısır’da geometri, Nil Nehri’nin her yıl taşarak tarlaların sınırlarını silip süpürmesinden sonra, arazileri yeniden ölçmek ve sınırlarını belirlemek için vazgeçilmez bir araç haline geldi. Mezopotamya’da ise çivi yazılı tabletlerde çarpım tabloları, bölme işlemleri ve hatta karekök hesapları yer aldı. Böylece insanlar sadece hesap yapmayı değil, yaşamlarını planlamayı da öğrendi; düzenli şehirler kurdular, ticarette adil ölçüler kullandılar, üretimi daha bilinçli planladılar ve doğanın işleyişini anlamada büyük ilerleme ...
Devamı